1894 թ․ դեկտեմբերի 20-ին Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Մկրտիչ Խրիմյանը դուրս եկավ Սբ Էջմիածնից, որպեսզի․․․ հասնի Սանկտ-Պետերբուրգ։ Նրան ուղեկցում էր շքախումբը՝ Կյուրեղ եպիսկոպոսը, Բարդուղիմեոս վարդապետը, Հուսիկ աբեղան, Վահան սարկավագը, կաթողիկոսի մերձավոր ազգական Խորեն էֆենդի Խրիմյանը։

Ես քեզանից հեռացել եմ, բայց ապրում եւ հիշում եմ, Հեռու այսպե՜ս, բայց այնքա՜ն մոտ, Որ դու զգաս, խաղաղությամբ սպասում եմ քեզ, Դու ամեն տեղ ներծծվում ես հայի արմատներում:

Ամիրն ասաց. - Նուրբ էիր, Սայաթ, պալատական քնքուշ ծաղիկ, քեզ Թիֆլիսի գույներն առատ ներշնչանք էին` խաղ ու տաղիկ, առանց պճնյալ իշխանների, վարպետների սուր լեզվանի, առանց հուզված տիկինների, օրիորդների, վա՜խ, նազանի , երգդ սսկվեց լերկ Հախ - Պատի հոգի մաշող լռության մեջ... Ստեփանո'ս, աղթու՞մ էիր աքսորիդ գորշ մենության մեջ:

Ո՞վ է լավ հիշում` որտեղից եկար և ուր ես գնում:

Համացանցում դեռ շարունակվում է «թեժ» մնալ «Հայոց ցեղասպանության» թեման։ Անշուշտ, իրավացի են բոլոր նրանք, ովքեր գտնում են, որ ազգային արժանապատվության, բարոյական և իրավական տեսանկյունից ամոթալի է քննել ու անդրադառնալ այդ աներկբայելի, անքննելի իրողությանը, որ վաղուց արդեն բացահայտ ճշմարտություն է աշխարհի համար։

Մտմտում էի «Նվիրյալները» շարքի հերթական պատումիս ասելիքը: Որտեղից որտեղ հանկարծ հիշեցի տպավորիչ մի լուսանկար, որ տարիներ առաջ տեսել էի Փիրուզայի ֆեյսբուքյան էջում ու «թաքցրել» համակարգչիս լուսանկարների ալբոմում։

Քնե՛լ ծիլերի ծաղկավոր ուսին, ջրերից հոսե՛լ Լեռան տաք սրտի. -Գարունն այստե՛ղ է,-թռչուններն ասին ու համբուրեցին հայացքը ցրտի...

Խոնարհված եկեղեցու շաղախը հավատն էր, հագուկապը՝ քարը: Ժամանակը, որ հավերժ էր, անընդհատ ու կործանարար, մի օր իր մահաբեր հետքերն էր թողել նաև Սրբարանի վրա...

Իշխանի ու հարուստի որդիներն իրար հետ մտերմացան, դարձան եղբայր և ելան աշխարհ շրջելու։ Գնացին հասան մի բերդի դռան։ Տեսան, որ դարպասից շատ մարդու գլուխ էր կախված։ Վախենալով մտան ներս: Թագավորի ծառան մեծարեց նրանց ու տարավ պալատ։

Այսօր, տարիների հեռվից ու Պարույր Սևակի հռչակի, ճանաչման ու ժողովրդական սիրո տեսանկյունից դժվար է պատկերացնել, որ բանաստեղծի ճանապարհը հեշտ չի եղել։ Գյուղից քաղաք եկած ընթերցասեր պատանին բախվում է բազմաթիվ դժվարությունների, ընկնում հուսահատության մեջ, նույնիսկ դադարում գրել, թեև մինչ այդ մտածում էր, որ արդեն կայացած բանաստեղծ է։ Այս մասին Պարույր Սևակը անկեղծորեն պատմում է իր «Անցյալը ներկայացած» ակնարկում և հարցազրույցներից մեկում։ Իրեն բանաստեղծ չհամարելու պատճառները մի քանիսն էին, սակայն գլխավորը՝ Եղիշե Չարենցի պոեզիային ծանոթությունն էր։ Ծանոթանալով Չարենցի երկերին, երիտասարդ Սևակն հասկանում է, թե ո՞վ է բանաստեղծը, ի՞նչ է գրականությունը, ինչպե՞ս պետք չէ գրել և, ինչն ամենից դժվարն էր՝ ինչպե՞ս գրել։